بررسی موقعیت‌ها و رقبای اصلی فدراسیون روسیه در زمینه انرژی هسته‌ای در خاورمیانه
در آوریل 2008، دولت امارات متحده عربی اعلام کرد که در حال برنامه‌ریزی مناقصه‌ای برای ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای این کشور است. فعالیت فعال ابوظبی که با انعقاد قرارداد با شرکت کره‌ای KEPCO به اوج خود رسید، نشان داد که توسعه انرژی هسته‌ای در خاورمیانه دیگر فقط با خطرات و تهدیدهای گسترش سلاح‌های هسته‌ای همراه نیست و تبدیل به یک صنعت سودآور شده است. حدود دوازده سال از آن زمان می‌گذرد. بحران اقتصادی جهانی آغاز و وارد مرحله طولانی شد، بهار عربی سراسر خاورمیانه را فراگرفت، تصادفی در نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما رخ داد، مفهوم رنسانس هسته‌ای به خاک سپرده شد؛ اما معلوم شد که علی‌رغم پیش‌بینی‌ها توسعه صنعت هسته‌ای نه‌تنها کاهش پیدا نکرد بلکه بر سرعت آن نیز افزوده شد.
مزیت‌های فدراسیون روسیه برای همکاری
1. بازپس‌گیری زباله‌های هسته‌ای تولیدشده از کشور مصرف‌کننده
2. شرایط تأمین مالی- ساخت نیروگاه هزینه‌های بالایی به همراه دارد که این کار کشورهای دریافت‌کننده این تکنولوژی را ناچار به دریافت وام‌های کلان می‌کند. شرکت Rosatom علاوه بر وام، به شرکای خود طرح ساخت – مالکیت – بهره را پیشنهاد می‌دهد که در آن سرمایه‌گذار (که همان سازنده است) مالکیت نیروگاه اتمی را اخذ می‌کند و از طریق فروش برق سرمایه‌گذاری را برمی‌گرداند و در پایان مدت قرارداد شرکت به مالکیت دولت درمی‌آید یا به آنها فروخته می‌شود که این الگو البته صرفاً توسط روس‌ها اجرا نمی‌شود بلکه دیگر شرکت‌های پیشرو نیز از این الگو استفاده می‌کنند.
3. مذاکره با روسیه ازنظر فنی راحت است برخلاف ایالات‌متحده، روسیه در توافق‌نامه‌های بین دولتی در مورد ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای الزام به ترک غنی‌سازی اورانیوم یا تصویب پروتکلی اضافه بر توافقنامه پادمان آژانس انرژی هسته‌ای را الزام نمی‌کند. تصویب چنین توافقی توسط پارلمان روسیه در درجه اول ماهیت فنی دارد.
یکی از مهمترین مشکلات در خاورمیانه کمبود آب شیرین است. کشورهای نفت‌خیز با نمک‌زدایی آب دریا به حل این مسئله می‌پردازند (70٪ نیروگاه‌های آب‌شیرین‌کن جهان در خاورمیانه واقع‌شده‌اند). برای کشورهای کمتر توسعه‌یافته (یمن، اردن) این یک مشکل بسیار جدی است. نمک‌زدایی آب دریا فرایندی بسیار پرمصرف است، بنابراین اصل ترکیب نیروگاه هسته‌ای و آب‌شیرین‌کن راه‌حل خوبی برای حل مشکل است؛ بنابراین، Rosatom شانس خوبی برای رقابت در بازار نیروگاه‌های نمک‌زدایی هسته‌ای را نیز دارد.
رقبای اصلی روسیه در منطقه
1. فرانسه: شرکت‌های فرانسوی به‌طور سنتی در آفریقای شمالی و خاورمیانه موقعیت‌های قدرتمندی دارند.
2. آمریکا: طبق بند 123 قانون انرژی اتمی ایالات‌متحده مصوب سال 1954 شرکت‌های آمریکایی (شرکت‌هایی که از فناوری‌ها و تجهیزات آمریکایی استفاده می‌کنند) نمی‌توانند در کشورهایی که به‌اصطلاح توافقنامه 123 را امضا نکرده‌اند فعالیت کنند. برای اینکه کشوری به لیست سفید همکاری هسته‌ای ایالات‌متحده منتقل شود باید این توافقنامه (123) را امضا کند. در خاورمیانه، این توافقنامه با مصر، ترکیه و امارات و همچنین با پادشاهی‌مراکش امضا شده است. تمام کشورهای دیگر منطقه، ازجمله دو بازار امیدوارکننده یعنی اردن و عربستان، هنوز این توافقنامه را امضا نکرده‌اند. به‌طور خلاصه علت عدم افزوده شدن سایر کشورهای خاورمیانه به این لیست این است که در ایالات‌متحده، توافقنامه همکاری در زمینه استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای نیاز به تصویب کنگره دارد. این امر ممکن است لازم‌الاجرا شدن آن را به تأخیر بیندازد (مانند مورد روسیه که فاصله امضا و لازم‌الاجرا شدن آن سه سال بود) یا حتی از وقوع این امر جلوگیری کند. در حال حاضر، کنگره چنین توافقی را به شرطی تائید می‌کند که کشور دریافت‌کننده خدمات به‌صورت قانونی عدم توسعه چرخه سوخت هسته‌ای خود را تعهد کند. این مورد با حمایت بسیاری از کشورهای منطقه روبرو نمی‌شود و به نظر نمی‌رسد که در آینده نزدیک راه‌حلی برای همه طرف‌ها پیدا شود.
3. ژاپن: موقعیت شرکت‌های ژاپنی در میان تأمین‌کنندگان راکتور و سازندگان نیروگاه‌های هسته‌ای همچنان مناسب نیست. این امر اولاً به علت کاهش اعتبار شرکت‌های دخیل در ساخت و توسعه نیروگاه فوکوشیما است از طرف دیگر، باوجود تغییر دولت و روی کار آمدن حزب لیبرال دموکرات در ژاپن که وفادارتر به انرژی هسته‌ای است، هنوز هیچ شفافیتی در مورد آینده صنعت هسته‌ای وجود ندارد.
4. کره: شرکت‌های کره‌ای از قدرتمندترین شرکت‌ها در این حوزه هستند. به‌طورکلی جمهوری کره چرخه سوخت هسته‌ای کاملی ندارد و شرکت‌های کره‌ای همکاری نزدیکی با شرکت‌های آمریکایی دارند علاوه بر آن شرکت‌های کره‌ای در ساخت و بهره‌برداری از نیروگاه برق با تعداد زیادی از پیمانکاران فرعی خارجی مشارکت می‌کنند.
5. چین: چین به‌وضوح به‌عنوان یک تازه‌وارد در بازار خاورمیانه شناخته می‌شود. این کشور چرخه سوخت هسته‌ای کاملی دارد و شرکت‌های چینی با موفقیت در حال ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای هستند.
درنتیجه
با توجه به مزیت‌ها و ویژگی‌های ذکرشده شرکت Rosatom و رقبای بین‌المللی آن در گزارش بالا، می‌توان چنین برداشت کرد که ازلحاظ فنی و شرایط تأمین مالی تنها شرکت‌های کره‌ای، ژاپنی (بیشتر با مشارکت شرکتی از کشور دیگر و در قالب کنسرسیوم) و فرانسوی توانایی برابری با طرف روسی را دارند (شرکت‌های چینی به علت تازه‌کار بودن و شرکت‌های آمریکایی به علت ساختار سیاسی-قانونی موجود در ایالات‌متحده شرایط مناسب برای حضور در منطقه را ندارند)؛ اما این نکته مهم را نیز باید در نظر داشت که به علت حساسیت و نو بودن فناوری هسته‌ای (حداقل در خاورمیانه) طرح‌های مربوط به این حوضه رابطه بسیار عمیقی با اوضاع و منازعات سیاسی دارد.
