بررسی اقدامات و همکاری‌های روسیه و چین در قاره آفریقا در سایه بحران همه‌گیری کرونا

روسیه در آفریقا

علی‌رغم این واقعیت که سال 2019 نقطه عطفی برای روابط روسیه و آفریقا بوده است اما روسیه هنوز یک استراتژی واحد برای همکاری با آفریقا تدوین نکرده است و از طرفی نقش روسیه در آفریقا در شرایط کنونی، محدود و در زمینه‌ی امنیت بیش از حوزه توسعه است.

از طرفی 80 درصد تعاملات کنونی روسیه و آفریقا با کشورهای شمال آفریقاست و ارتباط و تعامل با کشورهای جنوب آفریقا هنوز یک چالش اصلی برای روسیه است. روسیه علاقه‌مند به منابع معدنی آفریقاست و تحقیقات زمین‌شناسی مهمی نیز در آنجا انجام داده است و اخیراً در زمینه کشاورزی و تجارت کشاورزی آفریقا نیز در حال فعالیت است. روسیه همچنین علاقه‌مند به صادرات خدمات و فناوری‌های خود ازجمله تکنولوژی هسته‌ای به آفریقاست. آفریقایی‌ها به کالاهای روسی علاقه دارند اما علاقه اصلی آنها به سرمایه‌گذاری‌های روسیه است. روس‌ها در زمینه مبارزه با بیماری‌های عفونی در آفریقا خدمات مهمی انجام داده‌اند. منطقه صنعتی روسیه در منطقه ویژه اقتصادی کانال سوئز در مصر یک پروژه کلیدی در توسعه روابط تجاری و همکاری صنعتی بین روسیه و آفریقا است. از نظر چینی‌ها روابط چین و آفریقا از استعمار تاریخی و رویکردهای مدرن غربی متمایز است. با این وجود، بیانیه نهایی اجلاس روسیه و آفریقا 2019 را می‌توان نوعی معیار دانست. در میان‌مدت، غرب به‌تدریج علاقه خود را به توسعه آفریقا از دست خواهد داد و اکثر کشورهای آفریقایی به‌طور جزئی یا کاملاً از سیستم جدید زنجیره اقتصادی و فناوری جهان پس از بحران مستثنا خواهند شد.

چین در آفریقا

اقتصاد آفریقا به دلیل دوره طولانی استعمار و خصوصاً پس از جنگ سرد و کاسته شدن اهمیت آفریقا برای قدرت‌های بزرگ، از کمبود شدید زیرساخت‌های مدرن، پتانسیل پایین صنعتی و بازارهای مصرف توسعه‌نیافته رنج می‌برد. در مقابل، زمانی که غرب به‌طور فعال درگیر مشکلات جنگ سرد در آفریقا بود، چین درحال‌توسعه روابط تجاری بود. در همان زمان، پکن از مداخله در امور داخلی کشورهای آفریقایی خودداری کرد. این را می‌توان سرآغاز جدی روابط چین و آفریقا دانست. از نظر تاریخی، شروع تعامل چین با آفریقای مستقل به دهه 1960 برمی‌گردد، بستر اصلی این تعامل، انجمن همکاری چین و آفریقا (FOCAC) است که در سال 2000 تأسیس شد و از سال 2009 به بعد، چین تبدیل به بزرگترین شریک تجاری آفریقا شد و حجم تجارت این کشور از یک میلیارد دلار در سال 2000 به بیش از 200 میلیارد دلار در سال 2019 رسید. بر اساس گزارش McKinsey در سال 2017، از بیش از 10000 شرکت چینی در آفریقا فعال هستند که بیش از 90٪ متعلق به بخش خصوصی هستند.

همکاری‌های دوجانبه و رقابت‌های روسیه و چین در آفریقا

در سطح سیاسی، روسیه و چین رقبای استراتژیک نیستند و همچنین روسیه و چین هم آفریقا را؛ عنصری مهم برای دستیابی به اهداف استراتژیک ملی یکدیگر و ایجاد نظم بین‌المللی عادلانه، منطقی و چندقطبی می‌دانند از طرفی روسیه و چین اهمیت زیادی برای حفظ ثبات در آفریقا قائل هستند. دو کشور باید در مبارزه با تروریسم همکاری کنند هم روسیه و هم‌چین با تهدید تروریسم روبرو هستند و مبارزه با آن مستلزم توسعه همکاری‌های بین‌المللی است. از طرفی دو کشور در مبحث اقتصاد و تجارت، انرژی و همکاری‌های نظامی و فنی در بعضی از نقاط آفریقا با هم رقابت دارند.

دو کشور روسیه و چین در میان‌مدت و در درازمدت در آفریقا همکاری‌های دوجانبه دارند.

در میان‌مدت در حوزه‌های: بهداشت عمومی- بریکس و بانک توسعه جدید- آموزش، حمایت‌های اجتماعی و بشردوستانه

در درازمدت در حوزه‌های: سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای بین‌المللی چندجانبه- همکاری در چارچوب پروژه جاده ابریشم- صنعتی شدن و شهرنشینی- انرژی هسته‌ای و شبکه برق کشورهای آفریقایی جنوب صحرا